Seinhuisje

In de zomer van 2022 heeft Buitenleven Vakanties een opmerkelijk vakantiehuis aan het assortiment toegevoegd. Echt wat je noemt een buitenbeentje: het Seinhuisje op Terschelling. Een ongeveer zeventig jaar oud gebouw, dat niet alleen bovenop een duin staat, maar ook bovenop een bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Architect Laurens van der Wal vertelt over de uitdagende restauratie van dit opmerkelijke object.

Seinhuisje
Seinhuisje

Geheimzinnig

‘Kijk’, zegt Laurens van der Wal, ‘dit is de bunker waar het om gaat. De FLA 243-A, een bepaald type geschut uit de collectie Flugabwehrkanone van de Duitsers.’ Laurens is door zijn werk aan het Seinhuisje zo geïnteresseerd geraakt in bunkers dat hij er een naslagwerk over heeft gekocht: ‘Regelbauten’ van Rudi Rolf. ‘Als ik nu ergens een bunker tegenkom, dan moet ik die ook bekijken en determineren, als was het een bijzondere vogelsoort. En dat is het Seinhuisje zelf eigenlijk ook, want wie bouwt er nou een huis op een bunker met afweergeschut?’

Op de top van het Kaapsduin bij het dorp West-Terschelling staat het Seinhuisje, tot voor kort een wat in verval geraakt optrekje met een wonderlijke geschiedenis.Terschelling ligt vol bunkers uit de Tweede Wereldoorlog, veel ervan zijn inmiddels onder het zand verdwenen en dat was ook het geval met de bunker van het Seinhuisje. Er was alleen nog een deel van de betonnen afdekplaat te zien. Op de plaats waar later het huis werd gebouwd stond tijdens de oorlogsjaren luchtafweergeschut. In de nabije omgeving bevonden zich verschillende radarstellingen, waaronder een meer dan veertig meter hoge radartoren. Die was hoger dan vuurtoren Brandaris, met een bereik van maar liefst 300 km. Begin jaren vijftig bouwde het Ministerie van Defensie op de plek van het luchtafweergeschut een huisje dat een wat geheimzinnige bestemming had. ‘Het is maar net wie je daarover spreekt’, zegt Laurens. ‘De een zegt dat het tijdens de Koude Oorlog een afluisterpost was, de ander meent dat het dienst deed als een soort commandocentrum voor militaire vliegtuigen. Het is een beetje schimmig allemaal. Feit is wel dat er verschillende radar- of zendmasten omheen stonden. Later werd het Seinhuisje een stationnetje voor radiozendamateurs. En nu heeft Staatsbosbeheer er een fenomenale plek om te logeren van gemaakt.’

Tekst gaat verder onder foto's.

Uitdaging

Walden, het bureau van Laurens, is gespecialiseerd in het renoveren en verduurzamen van bestaande bebouwing. Seinhuisje blijkt al gauw meer te zijn dan een routineklus. ‘Het project heeft wel een paar jaar in beslag genomen en dat heeft verschillende oorzaken. Het Seinhuisje is zo zichtbaar op het eiland, dat iedereen een mening had over wat je ermee zou moeten doen en hoe. Dat betekende veel vergaderen, het bestemmingsplan moest aangepast worden enz. Maar ook de woning zelf stelde ons voor uitdagingen.’ Om te beginnen mocht Walden niets doen aan de contouren van de woning. De Terschellingers hechtten zo sterk aan het silhouet boven op het duin dat de architecten moesten werken binnen de bestaande buitengevels. Dan was er nog de staat van het huis zelf en die was niet best. ‘We hebben daarom het hele huis gestript, alle muurtjes weggehaald, de vliering verwijderd, de hanenbalken... Toen hielden we een lege huls over die we helemaal opnieuw konden inrichten.’

Compact en cosy

Laurens toont tekeningen waarop de nieuwe inrichting duidelijk te zien is. De manier waarop Walden de beperkte ruimte in het huis heeft weten te benutten is zonder meer vernuftig. ‘Het huis heeft een T-vorm als basis. In de stok van de T hebben we een woonkamer gemaakt, met een zitgedeelte, een open haard en een in de grond verzonken ligbad. In de dwarsbalk van de T is een lange ontbijtbar geplaatst met een kitchenette. En tussen de beide compartimenten in hebben we het sanitair ondergebracht. In de ene hoek een trap met een wc eronder en in de andere een douche met een wastafeltje. In de plaats van de oude vliering is boven de woonkamer een vlonder gebouwd waarop je kunt slapen. Boven de ontbijtbar is nu een vide, die was nodig om in Seinhuisje toch een gevoel van ruimte te brengen.’

Doordat Seinhuisje zo klein is - je kunt er maar met twee mensen in - was het een hele puzzel om alle faciliteiten er goed in te krijgen. Het is bovendien gelukt om in de woning een ruimtelijkheid te creëren die je er niet in verwacht. - Laurens van der Wal

Rondom zicht

De grote ramen die Walden heeft aangebracht, dragen ook bij aan het ruimtelijke gevoel. Vanuit het huis heb je uitzicht over alle windstreken. Dat was nog wel even een gepuzzel. ‘De Brandaris is vlakbij en het licht van de vuurtoren bevindt zich bijna op dezelfde hoogte als het Seinhuisje. Aan die kant hebben we daarom blinderende gordijnen aangebracht zodat je ’s avonds geen last hebt van het vuurtorenlicht. De nieuwe ramen op de bovenverdieping zijn van de Brandaris afgekeerd en zijn deels verwerkt in een voor de dorpelingen niet zichtbare dakkapel en deels in de achtergevel. Zo krijgen we veel licht binnen en is er uitzicht op de omgeving gecreëerd zonder dat we het silhouet van het Seinhuisje hebben aangetast.’ Rondom zicht heb je ook vanaf het terras. Dat loopt helemaal om het huis heen, zodat je altijd je ideale plekje kunt zoeken, in de zon, in de schaduw, uit de wind... Het terras bevindt zich op de afdekplaat van de bunker.

Bunkerbeleving

In de eerste plannen van Laurens speelde de bunker een belangrijke rol. Zo had hij de enorme ronde ruimte met een diameter van tien meter bij de woning getrokken. Laurens fantaseerde over slaapplaatsen in de grote uitsparingen in de bunkermuur waar granaten lagen opgeslagen, hij zag al voor zich hoe je vanuit de bunker zelf rondom zicht zou hebben over het eiland. Maar er waren te veel bouwtechnische bezwaren tegen die plannen. Het bleek bijvoorbeeld niet mogelijk het karakter van de bunker te behouden en het geheel tegelijkertijd goed te isoleren.

Om het Seinhuisje toch de bunkerbeleving mee te geven, is besloten om het duin rondom 30 cm af te graven. Zo is de betonnen fundering zichtbaar geworden. Aan de achterkant is plaatselijk nog veel meer afgegraven, waardoor een toegang is ontstaan tot de bunker. Er zijn plannen om de bunker te gebruiken voor bijvoorbeeld houtopslag. Ook in het interieur heeft Laurens gezorgd voor enige ‘bunkerbeleving’.

‘We hebben sleuven gemaakt in de stenen vloer en die afgedekt met glas. Zo kun je naar beneden kijken en iets van de bunker ervaren. Je ziet bijvoorbeeld een deel van de gradenboog die werd gebruikt om het kanon te richten. Ook hebben we de loze ruimte van de bunker gebruikt voor het zitbad. Er was immers plek genoeg om het ligbad in de vloer van het huis te laten verzinken. En dat is toch ook wel iets aparts van deze unieke plek: je kunt vanuit het bad fijn genieten van de open haard. Als je geen gebruik maakt van het bad, dan dek je het af met een houten luik.’

Trots

Een ander plan dat niet kon worden uitgevoerd, betrof het installeren van een keuken. In de kitchenette kun je koffie en thee zetten, maar een eitje koken is er niet bij, laat staan dat je een maaltijd kunt bereiden. ‘Met een keuken erbij zou Seinhuisje een transformatie tot woning doormaken en dat paste niet in het bestemmingsplan. Voor warme maaltijden moet je dus naar het dorp. Bezorgen is geen optie, want de weg naar het Seinhuisje kun je eigenlijk alleen belopen. Gelukkig is het dorp vlakbij. En ook dat is iets dat deze plek bijzonder maakt: je zit in de buurt van de bewoonde wereld en toch heb je het gevoel helemaal op jezelf te zijn. Waar vind je dat?’ Laurens kijkt met trots terug op dit bijzondere project. ‘Doordat Seinhuisje zo klein is - je kunt er maar met twee mensen in - was het een hele puzzel om alles er goed in te krijgen. Het is bovendien gelukt om in de woning een ruimtelijkheid te creëren die je er niet in verwacht. Al met al is het heel aantrekkelijk geworden, vind ik zelf. Ik ben benieuwd hoe de gasten het zullen ervaren.’

Dit verhaal verscheen eerder in het magazine van Buitenleven Vakanties. Tekst: Dirk van Ginkel.

Ook op deze fenomenale plek verblijven? Seinhuisje is een ideale locatie voor 2 personen om Terschelling te ontdekken.